Kampen for likestilling innan helse er langt frå nådd

Manglande merknad og satsing på kvinnehelse har ført til at kvinner ikkje har fått, og framleis ikkje får den helsehjelpa dei eigentleg har krav på. Det er fyrst dei siste åra ein verkeleg har forstått at eit hjarteinfarkt for kvinner ser annleis ut enn for menn, til dømes.

Eit vidare problem er at dei same kvinnene som lir av den manglande forskinga og forståinga for typiske kvinnesjukdommar, òg kjem dårlegare ut økonomisk enn andre sjuke i Noreg. Årsaka er at lova for trygdeytingar ikkje tek høgde for manglande kunnskap om kvinners helse og kvinnesjukdomar, samt at mange typiske kvinnesjukdomar har eit lengre og meir diffust sjukdomsforløp.

Juridisk rådgivning for kvinner (JURK) får vekentleg henvendelsar frå kvinner som føler seg makteslause i møte med NAV og trygdesystemet. Gjennom vår saksbehandling ser me at særs sjuke kvinner ikkje klarer å oppfylle lova sine krav for å få trygdeytingar. Ikkje fordi kvinnene ikkje er sjuke nok — men fordi legane deira ikkje har tilstrekkeleg kunnskap om det som feiler dei til å tydeleg slå fast at dei er så sjuke som dei faktisk er.

Det er strenge krav for å få innvilga mellom anna arbeidsavklaringspengar (AAP), uføretrygd og ung ufør-tillegg. For uføretrygd må ein mellom anna ha ein varig sjukdom, der sjukdomsomgrepet er vitskapleg basert og almeint anerkjent i medisinsk praksis. Når våre klientar ikkje får påvist klare diagnosar vert det vanskeleg å vise at det er snakk om ein alvorleg nok sjukdom til å vere kvalifisert for trygdeytinga.

Å få påvist diagnosen endometriose tek i gjennomsnitt minst 7 år, mange ventar lenger. For sjukdomar som ME og fibromyalgi finst det så lite forsking at det er vanskeleg å vite kva sjukdomane faktisk inneber. Å kunne dokumentere eit langvarig og samanhengande sjukdomsbilete vert då fort vanskeleg.

Mange av våre klientar får òg sett mange små og mindre alvorlege diagnosar ved utgreiingar. Det kan i ettertid då vere vanskeleg å vise at til dømes ein vond nakke, mageproblem og hovudverk eigentleg knyter seg til den same sjukdomen.

For å få ung ufør-tillegg må den klare, vitskapleg baserte sjukdomen vere påvist også vere påvist før fylte 26 år. Når det tek minst 7 år å få påvist endometriose seier det seg sjølv at ei kvinne som startar utgreiing i ein alder av 21 år mest sannsynleg vil stå utan moglegheit for å få ei sårt trengt trygdeyting. Igjen: ikkje fordi ho ikkje er alvorleg sjuk, men fordi samfunnet i for lang tid har svikta i å sikre kunnskap om kva ho lir av, og fordi lova ikkje tek høgde for desse situasjonane.

Mange av kvinnene me hjelper i vår saksbehandling er så sjuke at dei reint objektivt vil falle inn under dei som lova er meina å verne om. Likevel får dei ikkje dei same økonomiske rettane og den same tryggleiken som andre. Dette viser at eit kjønnsnøytralt lovverk funkar dårleg når helseproblem og sjukdomsforløp er nettopp kjønnsavhengig.

2. mars kom Kvinnehelseutvalet si utgreiing lagt fram. Utvalet har lagt ei rekke tiltak på bordet som er naudsynte for å sikre gode helse- og omsorgstenester til alle, uavhengig av kjønn. Utgreiinga viser òg at det er på tide at ein sluttar å tenkje at menn og kvinner skal behandlast likt. Likestilling innan helse, og følgjeleg trygd, inneber at ein anerkjenner dei skilnadane som er mellom menn og kvinner.

Like viktig er det å ha på kjønnsbrillene sine ved lov- og politikkutforminga på andre område. Det vil ta lang tid før landets helsepersonell sit på nok kunnskap og forsking til at kvinner med typiske kvinnesjukdomar vil ha eit like godt helsetilbod som andre.

Fram til dette vert oppnådd, må lova tilpassast det faktum at utgreiinga av ein kvinnesjukdom tek lengre tid enn utgreiing av andre sjukdomar. Kvinner kan ikkje fortsetje å lide rettstap som ei følgje av manglande kunnskap i helsevesenet og ei manglande tilpassing i lovverket.

Kampen for likestilling innan helse er langt frå nådd.